Gıdaların son kullanma tarihi hem sağlığımız hem de gıda israfını önlemek açısından büyük önem taşıyor. Peki, bu tarihler nasıl belirleniyor?
Son kullanma tarihi ve tavsiye edilen tüketim tarihi arasındaki farka da göz atarak oldukça bilgilendirici içeriğimize başlayalım.
Gıdaların son kullanma tarihi (SKT) nedir?
Son kullanma tarihi, bir gıda ürününün güvenli bir şekilde tüketilebileceği en son günü belirten tarih. Bu tarih, üretici firma tarafından belirleniyor ve genellikle ambalajın üzerinde bulunuyor.
SKT geçtikten sonra gıdanın tüketilmesi sağlık açısından bazı riskleri taşıyor. Ancak bu her gıda için geçerli değil. Bazı gıdalar bu tarihten sonra da belli bir süre boyunca tüketilebiliyor.
Tarih belirleme süreci nasıl ilerliyor?
Gıdaların son kullanma tarihini belirlemek için ilk adımı, ürünün kimyasal ve mikrobiyolojik analizlerinden geçiyor. Bu testler, gıdanın bozulma süreçlerini ve patojenik mikroorganizmaların gelişimini izliyor.
Gıdanın saklanma koşulları da son kullanma tarihini belirlemede kritik rol oynuyor. Ürünlerin depolama sıcaklığı, nem oranı ve ışık gibi faktörler göz önünde bulundurularak yapılan deneyler, ürünün ne kadar süreyle taze kalabileceğini ortaya koyuyor.
Ambalajlamada da pek çok detay karşımıza çıkıyor.
Ambalajlama gıdanın tazeliğini ve güvenliğini korumada bir başka etken. Vakumlu ambalaj, gazla paketleme veya hava geçirmez kaplar, ürünün raf ömrünü uzatabiliyor. Bu nedenle, ambalajlama türü de son kullanma tarihi belirlemede dikkate alınıyor.
Modifiye atmosfer paketleme, çabuk bozulan gıdaların son kullanma tarihinin uzatılması için kullanılıyor. Paket içindeki karbondioksit, nitrojen ve oksijen oranları normal havadan farklı hâle getiriliyor.
Süt hariç çabuk bozulan sıvı gıdaların 20 saniye boyunca hızlı şekilde 70°C dereceye ısıtılıp yine hızlı bir şekilde soğutulduğu ve son kullanma tarihini uzatmaya yönelik paketleme yöntemi için ise ani pastörizasyon kullanılıyor.
Duyusal değerlendirmeler de ekleniyor.
Uzmanlar, belirli aralıklarla ürünlerin tat, koku, doku ve görünüm gibi duyusal özelliklerini değerlendiriyor. Bu değerlendirmeler de ürünün taze ve tüketilebilir olup olmadığını belirlemek için kullanılıyor.
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen son kullanma tarihi standartları var. Üreticiler bu standartlara göre ürünlerinin testlerini yapıyorlar ve son kullanma tarihini belirliyorlar.
Gıdalar için farklı süreler geçerli. Bazı örnekler:
- Karaciğer, böbrek, kanat gibi yenilebilir gıdalar: Kesim tarihinden itibaren 7 gün
- Koyun ve keçi eti: Kesim tarihinden itibaren 14 gün
- Dana eti: Kesim tarihinden itibaren 21 gün
- Pastörize süt: 5 gün
- Tereyağı: 60 gün
- Krema: 6 ay
- Pastörize meyve suları: 30 gün
- Kısmen pişirilmiş pizza: 7 gün
- Taze yumurta: 30 gün (11°C ila 15°C arası saklanma koşullarında)
Gelelim son kullanma tarihi geçmiş gıdaların tüketimine.
Son kullanma tarihleri, bizleri gıda güvenliği konusunda bilinçlendirirken aslında gıda israfını da azaltmayı hedefliyor. Ancak bu durum pek de öyle olmuyor. Dolabı açıp bakıyoruz ki son kullanma tarihi geçmiş, hemen kokusuna ya da dokusuna bile bakmadan çöpe atıyoruz.
Çoğu zaman bozulma belirtisi göstermeyen gıdalar, son kullanma tarihinden sonra da yenebiliyor. Son kullanma tarihi bize gıdanın kalitesini ne kadar süre koruyacağını gösteriyor.
Bu nedenle, gıdaların duyusal özelliklerini değerlendirerek de aslında gıdayı tüketebiliriz. Ancak belirtmekte kesinlikle fayda var. Son kullanma tarihi geçtikten sonra besin değerini kaybeden tek bir gıda türü var. O da bebek maması.
Son olarak SKT ve TETT arasındaki farka da değinelim ve sona gelelim.
Son kullanma tarihi ile tavsiye edilen tüketim tarihi birbirinden ayrı tanımlar. Bunlar bize aynı gibi gelse de aslında TETT, ürünün uygun koşullarda saklanması durumda o tarihe kadar tüketilebileceğini gösteren bir tarih. TETT geçtikten sonra ürünü kontrol ederek tüketebiliriz.
SKT ise daha bozulmaya yakın tarihi temsil ediyor. En başından beri açıkladığımız süreçlerden geçmiş gıdalar, bozulmaya yüz tutmuşsa SKT zaten geçmiş olabilir. Yukarıda da dediğimiz gibi çöpe atmak yerine kontrol ederek yine de tüketebilirsiniz.
Unutmayın, son kullanma tarihi sadece bir rehberdir; en iyi değerlendirme, duyularımız ve sağduyumuzla yapılır. Böylelikle israfın da önemli ölçüde önüne geçebiliriz.
İncelemek isteyebileceğiniz diğer içeriklerimiz:
